LÃO QUAN THẢO

LÃO QUAN THẢO

Tên khoa học và tên khác: Geranium nepalense Sweet – họ Geraniaceae (Mỏ hạc); có tên khác là Thạch nam

Phân bố: Cây mọc hoang dại và được phân bố ở một số vùng núi cao phía Bắc nước ta.

Là cây thảo ưa mát, ưa ẩm hoặc có khi hơi ưa bóng râm, cây thích hợp với vùng có khí hậu mát quanh năm.

Cây thường mọc từng bụi ở vùng núi đá vôi, gần bờ suối hoặc trên các nương rẫy mới khai hoang. Độ cao trung bình từ 1300m đến 1600m.

Đặc điểm thực vật

Cây bụi thường xanh có hương thơm hoặc cây bụi nhỏ, cao cỡ 3m. Phân nhánh nhiều, cành nhỏ mọc xiên ngang, gần hình tam giác, không lông, màu đỏ nhạt hay đỏ tía. Lá nhỏ, mọc đối; cuống hình trứng dạng thuôn hay hình mác dạng trứng, chóp có mũi nhọn tới gần cụt, mép khía răng, không lông, mặt dưới có chấm mờ rải rác; gân bên 5-6 đôi, rõ ràng ở mặt dưới; cuống lá thuôn nhọn.

Chùm hoa ở nách lá hay trên cuống, không có lông trắng; lá bắc ngắn, bao phủ gốc cuống hoa. Hoa 3-5, có cuống ngắn, dài khoảng 4 mm; đài hoa có phiến hình chuông, có lông; tràng hoa màu trắng đến hồng nhạt, rũ xuống; bầu có lông trắng. Quả nang tròn, màu lam đen, không có lông, nhiều thịt. Mùa hoa tháng 1-6, mùa quả tháng 7-11.

Bộ phận dùng

Lá và vỏ thân cây châu thụ chứa nhiều tinh dầu. Tinh dầu chứa methyl salicylat – một hoạt chất có tác dụng sát khuẩn, giảm đau, chữa tê thấp, đau lưng, đau dây thần kinh, chân tay nhức mỏi. Trong lá châu thụ còn có các thành phần như tanin, arbutin và gaultherin.

Toàn cây có mùi thơm của salixylat metyl, vò lá hay vỏ thấy mùi thơm rõ hơn, để lâu mùi nhẹ mát hơn. Người dân thường hái lá về phơi khô để pha nước uống. Bên cạnh đó, có thể dùng lá và vỏ cây châu thụ để cất tinh dầu. Tuy nhiên, ở nước ta chưa sử dụng nhiều cho mục đích này.

Thu hái và chế biến

Hái vào khoảng tháng 6 – 7, khi cây có ra hoa. Rửa sạch, nhặt bỏ rễ và lá, phơi hay sấy khô rồi sử dụng dần.

Công dụng

Theo Y học hiện đại cất tinh dầu châu thụ bằng cách ngâm lá hoặc vỏ thân cây tươi trong nước 30 độ C, ngâm yên một đêm. Sau đó thu tinh dầu bằng cách cất kéo hơi nước. Tinh dầu còn được pha chế với nhiều loại thuốc khác thành những loại thuốc dùng xoa bóp như tinh dầu thoa, cao xoa, cao dán. Tinh dầu lão quan thảo cũng được dùng làm nguyên liệu sản xuất một số chế phẩm như bàn chải đánh răng và chế phẩm dùng diệt khuẩn.

Lão quan thảo còn dùng làm thuốc xoa bóp, tê mỏi chân tay, xoa bóp dưới dạng nước hãm từ lá. Ngoài ra tinh dầu lão quan thảo còn dùng làm thuốc dưới dạng xoa bóp hoặc nấu lá ngâm chân. Theo kinh nghiệm dân gian, toàn cây lão quan thảo, bỏ rễ, cắt nhỏ, đun với nước cho thật đặc, rồi chờ khi nước ấm, dùng làm thuốc xoa bóp chân khi đau nhức. Đồng thời, lấy bông thấm nước thuốc dùng bôi từ đầu gối trở xuống.

Với nhiều tác dụng hữu ích của cây lão quan thảo nên có nhiều sản phẩm trên thị trường bào chế từ bài thuốc có thành phần là vị thuốc lão quan thảo này. Trong đó sản phẩm có công hiệu tốt, được nhiều người quan tâm là VÂN NAM BẠCH DƯỢC. Thông tin chi tiết sản phẩm xem tại đây.